DÖNÜŞÜMCÜ LİDERLİĞİN PSİKOLOJİK GÜÇLENDİRME VE ÖRGÜTSEL VATANDAŞLIK DAVRANIŞI ÜZERİNDEKİ ETKİSİ (Makale İncelemesi)
MAKALENİN GENEL TANITIMI VE KURAMSAL BİLGİ ÖZETİ
Bu makalede, bir şirketin iki bölümünde çalışan 233 kişiden sağlanan verilerle dönüşümcü liderlik, psikolojik güçlendirme ve örgütsel vatandaşlık davranışı arasındaki ilişkiler incelenmiştir. Makalenin üç hipotezi bulunmaktadır:
1. Dönüşümcü liderliğin psikolojik güçlendirme üzerinde anlamlı bir etkisi vardır.
2. Dönüşümcü liderliğin örgütsel vatandaşlık davranışı üzerinde anlamlı bir etkisi vardır.
3. Psikolojik güçlendirmenin örgütsel vatandaşlık davranışı üzerinde anlamlı bir etkisi vardır.
İzleyicilerin kendisine güven duymasını sağlayan, iş doyumlarını artıran, örgütsel vatandaşlık davranışlarını pekiştiren, geniş görüş gerçekleştirmek için izleyicilerini güçlendiren, izleyicilerinin davranışları üzerinde etkisi olan lider tipi, dönüşümcü lider olarak tanımlanmaktadır.
Psikolojik güçlendirme, güçsüzlüğü besleyen koşulları tanımlayıp gidererek, çalışanların öz yeterlilik inançları kazanmalarını sağlama süreci olarak tanımlanmaktadır. Psikolojik güçlendirme, kimi yazarlarca ilişkisel ve motivasyonel olmak üzere iki boyutta, kimi yazarlarca da anlam, yetkinlik, seçim ve etki olmak üzere dört boyutta incelenmiştir. İlişkisel boyut, yönetici ve çalışan arasındaki ilişkiyi; motivasyonel boyut, çalışanların motive edilmesinde inisiyatifin çalışanlara geçirilmesi sürecini ifade etmektedir. Anlam boyutu, bireyin görevine yüklediği anlam ile ideallerini karşılaştırmasını; yetkinlik boyutu, bireyin görevini gerçekleştirebileceğine olan inancını; seçim boyutu, bireyin görevinde özerkliğini; etki boyutu ise görev gerçekleştirilirken fark yaratmayı anlatır.
Örgütsel vatandaşlık, biçimsel ödüllendirme olmaksızın, gönüllü olarak örgütün etkinliğine katkıda bulunma davranışı olarak tanımlanmaktadır. Örgütsel vatandaşlık davranışı, farklı yazarlarca farklı sayıda boyutta incelenmektedir. Bu bakış açılarından birine göre örgütsel vatandaşlık davranışı, sivil erdem, özgecilik, vicdan sahibi olma, sportmenlik ve nezaket olmak üzere beş boyutta incelenmektedir. Bir başka bakış açısına göre ise yardım etme, sportmenlik, örgütsel sadakat, örgütsel itaat, bireysel inisiyatif, sivil erdem ve öz gelişim olarak yedi boyutta incelenmektedir. Başka bir çalışmada örgütsel vatandaşlık, işletme ile özdeşleşme, meslektaşlarına yönelik özgecilik, vicdan sahibi olma, çalışanlar arası uyum ve işletme kaynaklarını koruma olmak üzere beş boyutta incelenmiştir.
MAKALENİN ALAN ÇALIŞMASI VE BULGULARI
Araştırma için elektronik ürün üreten bir fabrikada çalışan 233 mavi yakalı çalışandan anket yöntemiyle veri toplanmıştır. α = 0.05, 0.05 örnekleme hatası ve p = 0.5, q = 0.5 değerleri için 920 kişilik evrenden alınması gereken örneklem boyutunun 271 olduğu belirtilmektedir.
Katılımcıların % 66’sının erkek, % 65’inin 20-29 yaşları arasında, % 85’inin lise mezunu olduğu ve % 63’ünün üretim departmanında çalıştığı belirtilmektedir.
Ankette, dönüşümcü liderlik özelliklerini ölçmek için Avolio, Bass ve Jung (1999) tarafından revize edilen çok faktörlü liderlik ölçeğinin dönüşümcü liderlik bölümü; psikolojik güçlendirmeyi ölçmek için Spreitzer (1995) tarafından geliştirilen psikolojik güçlendirme ölçeği ve örgütsel vatandaşlık davranışını ölçmek için Farh ve arkadaşları (1997) tarafından geliştirilen örgütsel vatandaşlık davranışı ölçeği kullanılmıştır. Her üç ölçeğin de güvenilir olduğu belirtilmektedir.
GENEL DEĞERLENDİRME ÖZETİ
Makalede işlenen konularla ilgili olarak çizilen kuramsal çerçevenin, çok ayrıntıya inmeyen ancak kapsayıcı olduğu değerlendirilmektedir.
Araştırmada, korelasyon ve regresyon analizleri kullanılarak dönüşümcü liderlik, psikolojik güçlendirme ve örgütsel vatandaşlık davranışı arasındaki ilişkiler incelenmiştir. Dönüşümcü liderlik ve psikolojik güçlendirme bazı boyutlarının korelasyon ve regresyon sonuçlarının istatistiksel olarak anlamlı çıkmaması nedeniyle birinci hipotez kısmen kabul edilmiştir. Benzer nedenlerle ikinci ve üçüncü hipotezler de kısmen kabul edilmişlerdir.
Çalışmanın bulgularının, bu konuda daha önce yapılmış olan çalışmaların bulgularıyla benzerlikler taşıdığı makalede de belirtilmektedir. Bu ifade, makalenin özgünlük düzeyine yöneltilmiş bir özeleştiri olarak kabul edilebilir. Daha önce ortaya konmuş ilişkiler, bu makale ile bir fabrikadaki mavi yakalı çalışanlardan toplanan verilerle ve çok değişkenli regresyon analizi ile zenginleştirilmiş olarak yeniden sunulmuştur.
Kaynakça çok büyük oranda yabancı kaynaklardan oluşmuştur. Kaynaklara yapılan atıfların göreli olarak dengeli olduğu söylenebilir.
KAYNAK
ARSLANTAŞ, C. C. 2007. Dönüşümcü Liderliğin Psikolojik Güçlendirme ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Üzerindeki Etkisi. Amme İdaresi Dergisi, Cilt: 40, Sayı: 4, s. 81-101.
Yorumlar